به چه رای دادید؟!

به گزارش ارزسهم، از پایگاه خبری صدای چراغ امید، مجلس شورای اسلامی، ۲۳ تیرماه سال ۱۳۷۲ با تصویب ماده واحده‌ای، ۱۰ آذر ماه، سالروز شهادت مجتهد مجاهد و سیاستمدار متعهد آیت الله سید حسن مدرس را به عنوان روز مجلس نامگذاری کرد. به همین مناسبت و در آستانه دوازدهمین انتخابات مجلس شورای اسلامی به نقش و اهمیت مجلس در نظام جمهوری اسلامی ایران و عملکرد مجلس یازدهم می پردازیم.
نخستین مجلس در ایران
مجلس شورای ملی را باید ثمره انقلاب مشروطه دانست. مردم ایران پس از چند صد سال خفقان و استبداد، در قیامی ملی به مشروطیت رسیدند و توانستند با استبداد مبارزه و ثابت کنند که دارای حقوق سیاسی و اجتماعی هستند. آنها معتقد بودند اولاً باید قانون اساسی وجود داشته باشد تا کشور بر پایه آن اداره و تصمیم گیری ها طبق قانون و ضوابط خاص باشد، نه بر اساس سلیقه های فردی و گروهی. ثانیا مجلسی از نمایندگان منتخب ملت تشکیل شود تا حقوق مشروع ملت در آنجا حفظ گردد. مردم خواهان مجلسی بودند که اعضای آن منتخبان خود آنها باشند، نه منتخب شاه. به این صورت، نخستین جلسه مجلس شورای ملی، تنها با حضور نمایندگان تهران در ۱۴ مهر سال ۱۲۸۵ در کاخ گلستان با حضور شاه تشکیل و با نطق یک جمله ای او افتتاح شد.
مجلس پهلوی
پس از تشکیل مجلس ملی برای نخستین بار در زمان مشروطه، در دوره سلطنت پهلوی، مجلس، ماهیت اصلی و هدف خود را از دست داد و ابزاری در دست شاه برای قانونی جلوه دادن خواسته های او شد. در دوران سلطنت پهلوی، مجلس شورای ملی که در قانون اساسی مشروطه پیش بینی شده بود، به صورت ابزاری نمایشی از سیاست تجددطلبی تو خالی دولت خودکامه درآمد و سرانجام به مجلسی فرمایشی و مکانی برای نمایش خیمه شب بازی عروسک های دست آموز درباره پهلوی تبدیل شد.
مجلس شورای اسلامی
با پیروزی انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۷، تحولات شگرفی در شرایط سیاسی، اجتماعی و فرهنگی ایران به وجود آمد و نظام ارزشی جامعه ایران دگرگون شد. بنابراین، ارکان حکومتی نظام شاهنشاهی نمی توانست جایی در ایران داشته باشد؛ زیرا ماهیت و حقیقت این بنیادها و نهادها، با اهداف و آرمان انقلاب ملت ایران در تضاد بود. یکی از نهادهای مهم سیاسی، مجلس شورا بود که باید به معنای واقعی کلمه خانه ملت باشد. بدین ترتیب، با پیروزی انقلاب اسلامی، مقدمات تشکیل مجلسی اسلامی و مردمی در تاریخ ایران فراهم آمد و در ۲۴ اسفند ۱۳۵۸، نخستین مجلس شورای اسلامی با رأی و نظر مستقیم مردم انتخاب شد تا مظهر قدرت و حکومت مردم و مصداق خارجی جمهوری باشد.
وظیفه مجلس شورای اسلامی
بر اساس قانون اساسی، وظیفه اصلی مجلس شورای اسلامی، قانون گذاری و نظارت است اما مجلس نقشی بیش از این بر عهده دارد. مجلس، رقم زننده سرنوشت سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور است و از سوی دیگر، ناظری ملی بر عملکرد قوه مجریه به شمار می آید. حاکمیت ملی از سوی نمایندگان اعمال می شود و ملت با دو اهرم قانون گذاری و نظارت، حقوق خود را حفظ و اختیارات دولت مردان را محدود می کند.
مراحل قانون گذاری در مجلس شورای اسلامی
رسیدگی به طرح ها و لوایح در پنج مرحله انجام می پذیرد. مرحله اول، اعلام وصول طرح یا لایحه در مجلس و ارجاع آن به کمیسیون مربوط است و در همان حال، تکثیر می شود و در اختیار نمایندگان قرار می گیرد تا اگر نظر و پیشنهادی داشته باشند، به کمیسیون مربوط مراجعه کنند.
مرحله دوم، رسیدگی در کمیسیون است. در مرحله سوم، طرح یا لایحه رسیدگی شده در کمیسیون، به همراه گزارش کمیسیون به هیئت رئیسه مجلس تسلیم می شود تا برای شور اول در دستور جلسه علنی مجلس قرار گیرد. سپس کلیات آن در جلسه علنی به رأی گذاشته می شود و در صورت تصویب به مرحله بعد می رود. در مرحله چهارم، بار دیگر به همراه پیشنهادهای اصلاحی نمایندگان، در کمیسیون بررسی می شود. در مرحله نهایی، برای بار دوم در دستور مجلس قرار می گیرد و در وقت تعیین شده، از طرف مخبر کمیسیون توضیح داده می شود و یک یک موارد آن مورد بحث و رسیدگی و رأی گیری قرار می گیرد.
تحقیق و تفحص؛ نظارت بر دستگاه های گوناگون
مجلس شورای اسلامی افزون بر تصویب قوانین، حق نظارت مستمر بر اجرای قانون را دارد. قانون اساسی حق تحقیق و تفحص در تمام امور کشور را به مجلس داده و برای آن ضمانت اجرا هم تعیین کرده است تا مجلس بتواند این وظیفه را به صورت مطلوب انجام دهد. مجلس شورای اسلامی از نظر سیاسی وظیفه دارد با نظارتی که اعمال می کند، خود به خود تخلف از قانون را به حداقل ممکن برساند. درجه اعتبار مجلس، از اساس تا حد زیادی به این نظارت بستگی دارد. مجلس نظارت خود را از راه تذکر، سؤال و استیضاح اعمال می کند.
اقلیت های دینی در مجلس شورای اسلامی
با تشکیل مجلس شورای ملی در دوران مشروطه، اقلیت های دینی از کرسی نمایندگی برخوردار شدند. برای نمونه، کلیمیان تا امروز در همه دوره ها، نماینده داشته اند. پس از پیروزی انقلاب اسلامی نیز در مجلس خبرگان قانون اساسی حضوری فعال داشتند. کلیمیان بر پایه قانون اساسی، یک نماینده در مجلس شورای اسلامی دارند. اصل ۶۴ قانون اساسی، بر حضور نمایندگان اقلیت های دینی چنین تصریح می کند: «زرتشتیان و کلیمیان هر کدام یک نماینده و مسیحیان آشوری و کلدانی مجموعا یک نماینده، مسیحیان ارمنی جنوب و شمال هر کدام یک نماینده انتخاب می کنند.» نمایندگان اقلیت های دینی، سوگند نمایندگی را با ذکر کتاب آسمانی خود یاد می کنند.
کمیسیون های مجلس
مجلس شورای اسلامی از تعداد زیادی نماینده ملت تشکیل شده است. تصمیم گیری در جمعی چنین گسترده، ممکن نیست، مگر اینکه پیش تر، رسیدگی های مقدماتی و کارشناسی انجام شده باشد. این کار معمولاً در واحدهای کوچکی به نام کمیسیون انجام می شود. اصول شصت و ششم و هفتاد و پنجم قانون اساسی، از کمیسیون های مجلس نام برده و تعداد، ترتیب کار و حدود اختیارات آنها را به آیین نامه داخلی واگذار کرده است. کمیسیون ها، به مجلس قدرت و تحرک می دهند و موجب بازدهی بیشتر مجلس می شوند. مجلس شورای اسلامی برای حل مشکلات فرهنگی، اقصادی، امنیتی و… به کمیسیون هایی با افراد کارآزموده و متخصص نیاز دارد.
شورای نگهبان؛ ناظر بر قوانین مجلس
قانون گذاری در جمهوری اسلامی ایران بر اساس موازین شرع صورت می گیرد و مصوّبات مغایر با احکام شریعت یا اصول قانون اساسی، اعتبار ندارد. ازاین رو، لازم است بر مصوّبات، هم از نظر شرعی و هم از نظر قانونی نظارت شود. مرجع صلاحیت دار برای چنین نظارتی، شورای نگهبان است. قانون اساسی، اظهار نظر درباره شرعی بودن مصوّبات را در انحصار فقهای شورای نگهبان می داند و وظیفه نظارت قانونی، یعنی مغایر نبودن مصوّبات با اصول قانون اساسی بر عهده اعضای حقوق دان شورای نگهبان گذاشته شده است.
نظر مدرس درباره مجلس
در دیدگاه مدرس، مجلس قانون گذاری به دلیل تشکیل شدن از نمایندگان مردم کشور، به منزله عصاره ملت و مرکز ثقل مملکت است. وی مجلس را رقم زننده امور ملت و تنها مرجع تصمیم گیرنده در مملکت می دانست. مدرس معتقد بود هیچ قانون، مصوّبه و امتیاز بدون نظر و تصویب مجلس، قانونی نیست. وی در جلسه ۲۵ اسفند ۱۳۰۲ در بیان مقام و منزلت مجلس می گوید: «این مجلس را به منزله تمام ایران می دانم. مثل این است که سی کُرور اهالی ایران در اینجا تشریف دارند».
دیدگاه امام خمینی رحمه الله درباره مجلس
مجلس شورای اسلامی از دیدگاه امام خمینی رحمه الله ، همواره جایگاهی حساس داشت؛ چرا که برای تحقق آن، خون های ارزشمندی هدیه شده است. به همین دلیل، امام آن را «حاصل خون جمعیتی که وفادار به اسلام بودند» می دانست. مجلس از دیدگاه امام، مکانی است «فراهم آمده از الله اکبرهای مردم» و «عصاره ای است از زحمت های طاقت فرسای ملت.» بنابراین، آن را «بالاترین مقام کشور» برمی شمرد؛ چرا که «اکثریت قاطع مسائل کشور، بی واسطه یا باواسطه به آن وابسته است» ازاین رو، خطاب به نمایندگان مجلس می فرمود: «شما نمایندگان محترم! می توانید با یک رأی خود، خدمت ارزشمندی به خدا و خلق نمایید و بالعکس، و می توانید یک خطر بزرگ را از کشور و اسلام رفع کنید و بالعکس».
عملکرد مجلس یازدهم
انتخابات مجلس یازدهم شورای اسلامی در حالی شکل گرفت که کشور در آن سال چند بحران یا ابر بحران را پشت سر گذاشته بود. بحران سیل در برخی نقاط کشور در ابتدای سال، بحران افزایش ناگهانی قیمت بنزین در سال ۱۳۹۸ و ناآرامی های پس از آن، شهادت سردار سلیمانی و سقوط هواپیمای اوکراینی از عوامل عدم حضور مردم در انتخابات مجلس یازدهم بود و مجلس یازدهم در فضای سردی شکل گرفت.
مجلس یازدهم با وجود تمامی عوامل فوق شکل گرفت و اکنون در آستانه اتمام است. انتخابات مجلس دوازدهم قرار است در یازدهم اسفند همزمان با ششمین انتخابات مجلس خبرگان رهبری برگزار شود. به همین منظور برای شناخت بیشتر عملکرد یازدهمین دوره مجلس به نشریه ی مجلس یازدهم شورای اسلامی تحت عنوان《 به چه رای دارید ؟  》 اشاره ای کنیم. مجلس یازدهم از سوی رهبر معظم انقلاب اسلامی به عنوان مجلس انقلابی یاد شده است.

با باز بینی عملکردهای این چهار ساله قضاوت کنید که چه نمره ای به مجلس یازدهم شورای اسلامی خواهید داد. در نشریه به چه رای دادید؟! که در سال ۱۴۰۱ هجری شمسی منتشر شده است عملکردهای ذیل جهت کارنامه و عملکرد مجلس یازدهم شورای اسلامی ارائه شده است.
۱- تحول در قوانین اقتصادی؛ در این نشریه کار ویژه مجلس یازدهم شورای اسلامی تحول در قوانین اقتصادی عنوان شده است که این تحول را متاسفانه در زندگی روزمره مردم نمی بینیم.
۲- قانون تسهیل صدور مجوز برخی کسب و کارها که این قانون هم هنوز تسهیلات آسانی برای کسب و کارها فراهم نکرده است.
۳- قانون جهش تولید دانش بنیان ۴- قانون جهش تولید مسکن ۵ – قانون مالیات بر خانه های خالی ۶- قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت ۷- قانون ساماندهی صنعت خودرو ۸- طرح نقل و انتقال سوابق بیمه یا بازنشستگی ۹- قانون مالکیت صنعتی ۱۰ – طرح شفافیت قوای سه گانه ۱۱- قانون مدیریت داده های اطلاعات ملی ۱۲- قانون رتبه بندی معلمان ۱۳- اصلاح قانون مالیات بر ارزش افزوده ۱۴- قانون‌ اقدام راهبردی برای لغو تحریم ها ۱۵ – طرح اصلاح ساختار بانک مرکزی ۱۶- نظارت های میدانی مجلس یازدهم ۱۷- احیای مواد نظارتی آیین نامه داخلی مجلس ۱۸ – قانون برخی احکام مربوط به اصلاح ساختار بودجه کل کشور ۱۹- عملکرد کتابخانه موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی ۲۰- عملکرد دیوان محاسبات کشور ۲۱- عملکرد مرکز پژوهش های مجلس .
مجلس یازدهم شورای اسلامی اولین های را هم در طول مجالس بعد از انقلاب به جای گذاشته است.
۱- تحول در قوانین اقتصادی کشور
۲- تصویب قانون شفافیت قوای سه گانه
۳- افزایش بیش از ۷ برابری حقوق سربازان
۴- اختصاص بودجه خاص مناطق محروم
۵- سه شنبه های نظارتی مجلس
۶- صدور کارت سلامت بیماران صعب العلاج
۷- ثبت حقوق نمایندگان در سامانه پر کنه
۸- دوشنبه های هماهنگی
۹- بیمه رایگان سه دهک پایین جامعه
۱۰- اختصاص بودجه اشتغالزایی به استان ها
۱۱- احقاق حقوق مالکانه معادن در بودجه
۱۲- اجازه واگذاری سکونت گاه های غیر رسمی به ساکنان
با مروری به عناوین مطرح شده و شعارهای نمایندگان جهت حل مشکلات و معضلات اقتصادی مردم و اقدام انقلابی برای حل این مشکلات و دغدغه های مقام معظم رهبری آیا می توان نتیجه گرفت که این مجلس در راستای فرامین و توصیه های معظم له پیش رفته است یا خیر؟
به نظر نگارنده مجلس دوازدهم علاوه بر اینکه مجلسی انقلابی باشد باید مجلسی باشد که بتواند دغدغه های مقام معظم رهبری را برطرف کند و پنج اصل را سرلوحه اقدامات خود قرار دهد وآن پنج اصل عبارتند از ا- ایران ۲- انقلاب اسلامی ۳ – نظام مقدس جمهوری اسلامی ۴ – امام خمینی رضوان الله تعالی علیه ۵ – مقام معظم رهبری که دو مورد ۴ و ۵ همان اعتقاد و التزام به ولایت مطلقه فقیه است.
در پایان با توجه به سالگرد شهادت آیت الله مدرس در ۱۰ آذر که به همین مناسبت، روز مجلس نامیده شده است عملکرد مجلس یازدهم را به اختصار بررسی کردیم تا ببینیم به چه کسانی رای داده ایم! آیا باز هم به همین افراد رای خواهیم داد و یا نیاز به هوای تازه ای دیگر داریم و یا خواهیم داشت؟! امید است که انتخابات مجلس دوازدهم انتخاباتی پرشور باشد و نمایندگان این مجلس انقلابی تر از مجلس یازدهم باشند و اهداف مورد نظر مردم و مقام معظم رهبری را پیاده و اجرا کنند.